Έγκαυμα
Το έγκαυμα προέρχεται από τις λέξεις «εν –καίω». Είναι μια νόσος όπου έχουμε καταστροφή ιστών λόγω νέκρωσης κυττάρων μετά από επίδραση θερμότητας.
Το έγκαυμα αποτελεί το 1,5 έως 5 % του συνόλου των τραυμάτων.
Στην ουσία το έγκαυμα είναι ένα βαρύτατο τραύμα που μπορεί να απειλήσει τη ζωή ή να προκαλέσει σοβαρή σωματική και ψυχική αναπηρία.
Έγκαυμα – Στατιστικά στοιχεία.
Στις αναπτυγμένες χώρες :
– 2.500.000 άνθρωποι παθαίνουν εγκαύματα κάθε χρόνο
– 90.000 χρήζουν νοσηλείας σε Ειδικές Μονάδες Εγκαυμάτων
– 80.000 χρήζουν νοσηλείας σε Γενικά Νοσοκομεία
– 18.000 πεθαίνουν από εγκαύματα ή επιπλοκές αυτών
- 10-13/100.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από εγκαύματα.
- Η αναλογία ανδρών/γυναικών είναι 2/1 μέχρι την ηλικία των 60 ετών. Στη συνέχεια υπερτερούν οι γυναίκες.
Στις αναπτυσσόμενες χώρες :
- Τα ανωτέρω ποσοστά σχεδόν διπλασιάζονται.
Πρέπει να έχουμε υπόψιν μας ότι:
- το 50% των εγκαυμάτων συμβαίνουν στον τόπο κατοικίας.
- το 35% στον τόπο εργασίας και
- το 15% στο δρόμο.
Στον τόπο κατοικίας οι άνθρωποι που παθαίνουν εγκαύματα ανήκουν σε ακραίες ηλικίες κάτω από 10 ή άνω των 60 ετών και κυρίως γυναίκες, ενώ στον χώρο εργασίας είναι συνήθως άντρες μεταξύ 21 και 60 ετών. Το πρόσωπο και τα άκρα χέρια καίγονται περισσότερο συχνά. Η φωτιά είναι το συχνότερο αίτιο με επόμενο το ζεμάτισμα από καυτό υγρό.
Έγκαυμα – από πλευράς φυσιολογίας
Η φυσιολογική θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος είναι 36,6 C με διακυμάνσεις +/- 0,5 C.
- Από 44 μέχρι 51 C ο αριθμός των κυττάρων που καταστρέφονται διπλασιάζεται με κάθε άνοδο της θερμοκρασίας κατά 1 C.
- Από 51 μέχρι 70 C για 1 λεπτό προκαλείται πλήρης κυτταρική καταστροφή.
- Από 70 C και πάνω η κυτταρική καταστροφή είναι ακαριαία ανεξάρτητα από το χρόνο επίδρασης της θερμότητας.
Έγκαυμα – κατάταξη εγκαυμάτων
Τα εγκαύματα κατατάσσονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:
- ανάλογα με το αίτιο που τα προκαλεί
- ανάλογα με το πάχος της εγκαυματικής βλάβης και
- ανάλογα με τη βαρύτητά τους.
Έγκαυμα – κατάταξη ανάλογα με το αίτιο
Τα εγκαύματα ανάλογα με το αίτιο που τα προκαλεί κατατάσσονται σε:
- Θερμικά
- Ξηράς θερμότητας
- Υγρής θερμότητας
- Ηλεκτρικά
- Χημικά
- Ακτινικά-Κεραυνός
- Κρυοπαγήματα
Εγκαύματα – Θερμικά Ξηράς θερμότητας
Τα εγκαύματα αυτά οφείλονται σε:
- Φλόγα (58% εγκαυμάτων)
- Εύφλεκτα υγρά (8% εγκαυμάτων)
- Θερμάστρες-συστήματα θέρμανσης (24%)
- Τζάκι
- Αναμμένα τσιγάρα
- Μικροκύματα από φούρνους μικροκυμάτων
- Εμπρησμούς και νεανική πυρομανία
- Καταλύτες αυτοκινήτων
- Εξατμίσεις δικύκλων
- Έγκαυμα εκ τριβής – μηχανικό έγκαυμα
Εγκαύματα – Θερμικά Υγρής θερμότητας
Τα εγκαύματα αυτά οφείλονται σε:
- Βραστό νερό (40% των εγκαυμάτων)
- μικρά παιδιά στην ηλεκτρική κουζίνα
- ηλικιωμένοι με καυτό νερό στο μπάνιο
- τάπα νερού στο αυτοκίνητο
- Ατμός
- ατμοσίδερο
- χύτρα ταχύτητας
- σκούπες-πρέσα ατμού
- Καυτό λάδι
- Υγρά μέταλλα
- βαριά επαγγελματικά ατυχήματα
Ηλεκτρικό Έγκαυμα
Η επαφή με το ηλεκτρικό ρεύμα συχνά είναι θανατηφόρα. Αν ωστόσο κάποιος εβιβιώσει τότε τις περισσότερες φορές θα πρέπει θα πρέπει να θεραπευθεί από ηλεκτρικό έγκαυμα.
Όσον αφορά τη βαρύτητα του ηλεκτρικού εγκαύματος έχει πολύ μεγάλη σημασία αν το ηλεκτρικό ρεύμα που θα εκτεθεί κάποιος είναι:
- συνεχές ή εναλλασσόμενο. Το εναλλασσόμενο ρεύμα είναι θανατηφόρο συνήθως ενώ το συνεχές προκαλεί μεγάλες ιστικές καταστροφές.
- η ένταση του ρεύματος
- η συχνότητα του ρεύματος
- ο xρόνος διέλευσης
- η ύπαρξη γείωσης
- η διαδρομή του ρεύματος μέσα από τους ιστούς
- η πύλη εισόδου και εξόδου του ηλεκτρικού ρεύματος.
Οι θερμικές βλάβες στο δέρμα που εμφανίζονται στα ηλεκτρικά εγκαύματα συνοδεύονται σχεδόν πάντα από νεκρώσεις στους υποδόριους ιστούς. Πρόκειται για νεκρώσεις οι οποίες προκαλλούν βλάβες στα ζωτικά όργανα με αποτέλεσμα:
- διαταραχές λειτουργίας περιφερικών νεύρων
- παραλύσεις
- παραπληγία
- νεφρική ανεπάρκεια
- διαταραχές της αγωγιμότητας στην καρδιά
- μαρμαρυγή, καρδιακή ανακοπή.
Πολλές φορές η ιστική καταστροφή προκαλείται όχι από άμεση επαφή με το ηλεκτρικό ρεύμα αλλά λόγω της λάμψης (flash burn) από το βολταϊκό τόξο.
Κεραυνός / Κεραυνοπληξία μπορεί να προκληθεί με :
- απευθείας πλήξη
- πλάγια πλήξη
- πλήξη εδάφους
- πλήξη εξ επαφής
Η πλήξη από κεραυνό πρόκειται για μεικτή κάκωση που περιλαμβάνει :
- Ηλεκτρικά εγκαύματα
- Θερμικά εγκαύματα
- Διαταραχές καρδιακής λειτουργίας
- Νευρολογικές διαταραχές
- Διαταραχές όρασης
- Διαταραχές ακοής (διάτρηση τυμπάνου στο 50%)
- Ψυχολογικές διαταραχές
- Τραυματισμοί – κατάγματα άκρων
Χημικό Έγκαυμα
Μπορεί να προκληθεί από ανόργανα οξέα ή αλκάλεα.
Συνήθως είναι αποτέλεσμα βιομηχανικών, οικιακών ατυχημάτων ή μετά από εγκληματικές ενέργειες.
Πιο συχνά προσβάλεται το πρόσωπο, τα μάτια και τα χέρια.
Κρυοπαγήματα
Πτώση θερμοκρασίας κάτω 0 C προκαλεί νεκρώσεις σε ιστούς στα πόδια- δάχτυλα, στην άκρα χείρα, στη μύτη και στα πτερύγια των αυτιών.
Ακτινοβολία
Η πιο συχνή μορφή εγκαυμάτων από ακτινοβολία είναι μετά από έκθεση σε ηλιακή ακτινοβολία.
Επίσης συχνές είναι οι βλάβες στο δέρμα μετά από έκθεση σε μηχανήματα ακτινοθεραπείας για ιατρικούς σκοπούς.
Τα εγκαύματα από ακτινοβολία χαρακτηρίζονται συνήθως από ερύθημα και σπανιότερα από βαθύτερες νεκρώσεις του δέρματος.
Έγκαυμα – κατάταξη ανάλογα με το πάχος της εγκαυματικής βλάβης
Ανάλογα με το πάχος της εγκαυματικής βλάβης τα εγκαύματα κατατάσσονται σε:
- Επιφανειακά
- Μερικού Πάχους Επιπολής
- Μερικού Πάχους Εν τω Βάθει
- Ολικού Πάχους
Επιφανειακά εγκαύματα
Τα επιφανειακά εγκαύματα αντιστοιχούν στα εγκαύματα 1ου βαθμού.Ένα τυπικό παράδειγμα είναι τα ηλιακά εγκαύματα.
Χαρακτηρίζονται από ερύθημα, πόνο ή αίσθημα καύσου που διαρκεί 48-72 ώρες.
Η αναγέννηση της επιδερμίδας γίνεται μέσα σε 5 με 10 ημέρες.
Δεν εγκαταλείπουν μετεγκαυματικές ουλές.
Εγκαύματα μερικού πάχους επιπολής
- Χαρακτηρίζονται από έντονο ερύθημα ,εξίδρωμα δηλαδή παραγωγή υγρού και οίδημα.
- Παρουσιάζουν έντονο πόνο.
- Συνοδεύονται με φυσαλίδες ή πομφόλυγες.
- Επουλώνονται σε 10με 14 ημέρες.
- Μπορεί να αφήσουν σημάδια αλλά συνήθως δεν αφήνουν δύσμορφες ουλές.
Εγκαύματα μερικού πάχους εν τω βάθει
- Χαρακτηρίζονται από έντονο ερύθημα, εξίδρωμα, παραγωγή ορού και οίδημα.
- Πονάνε αλλά συνήθως το άλγος είναι μικρότερης έντασης από ότι στα εγκαύματα μερικού πάχους επιπολής.
- Το δέρμα πολλές φορές παίρνει μια μαργαριταροειδής χροιά.
- Σπάνια μπορεί να εμφανιστούν φυσαλίδες ή πομφόλυγες.
- Η επούλωση είναι βραδεία και αρκετές φορές μπορεί να πάρει ακόμη και μήνες.
- Συνήθως αφήνει σημάδια και ουλές οι οποίες είναι ρικνωτικές, υπερτροφικές και δύσμορφες.
Εγκαύματα ολικού πάχους
- Αντιστοιχούν στα εγκαύματα 3ου βαθμού.
- Λόγω της καταστροφής όλων των στοιβάδων, χαρακτηρίζονται από αδυναμία ανάπλασης του δέρματος με επιθηλιοποίηση. Η επούλωση στα εγκαύματα ολικού πάχους γίνεται με τη δημιουργία κοκκιώδους ιστού.
- Δεν προκαλείται ερύθημα.
- Δεν εμφανίζονται φυσαλίδες.
- Δεν υπάρχει εξίδρωμα.
- Το δέρμα έχει λευκή χροιά ή ανοιχτή γκρι ή σκούρα καφέ ή μαύρη.
- ΌΧΙ ΠΟΝΟΣ
H πρόγνωση των εκτεταμένων εγκαυμάτων ολικού πάχους είναι βαριά.
Εγκαύματα – κατάταξη ανάλογα με τη βαρύτητα τους
Τε εγκαύματα ανάλογα με τη βαρύτητά τους κατατάσσονται σε:
- Ελαφρά
- Βαριά.
Ελαφρά Εγκαύματα
Ένα έγκαυμα χαρακτηρίζεται ελαφρύ όταν:
- Προκαλείται σε άτομο ηλικίας μεταξύ 2 – 60 ετών.
- Είναι Μερικού Πάχους <25% ή Ολικού Πάχους <10%.
- Οφείλεται σε οποιαδήποτε αιτία πλην των ηλεκτρικών.
- Εντοπίζεται οπουδήποτε στο σώμα εκτός από το πρόσωπο, το περίνεο, την άκρα χείρα και τον άκρο πόδα.
Όταν δεν συνοδεύεται από χρόνια νοσήματα ή κακώσεις.
Βαριά εγκαύματα Εγκαύματα – υπολογισμός έκτασης
Ένα έγκαυμα χαρακτηρίζεται ελαφρύ όταν:
- Προκαλείται σε άτομο ηλικίας κάτω των 2 ετών ή άνω των 60 ετών.
- Είναι Μερικού Πάχους >25% ή Ολικού Πάχους >10%.
- Οφείλεται σε ηλεκτρικό έγκαυμα.
- Εντοπίζεται στο πρόσωπο, το περίνεο, την άκρα χείρα και τον άκρο πόδα.
- Συνοδεύεται από χρόνια νοσήματα ή κακώσεις.
Εγκαύματα – υπολογισμός έκτασης
Η έκταση στην οποία εκτείνεται ένα έγκαυμα υπολογίζεται με τον “κανόνα των 9”.
- ΚΕΦΑΛΗ : 9%
- ΑΝΩ ΑΚΡΟ : 9%
- ΚΑΤΩ ΑΚΡΟ : 18% ( 2×9 )
- ΠΡΟΣΘΙΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ : 18% ( 2×9 )
- ΟΠΙΣΘΙΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ : 18% ( 2×9 )
- ΠΕΡΙΝΕΟ : 1%
Ο υπολογισμός αυτός Ισχύει μόνο για ενήλικες άνω των 14 ετών.
Πρώτες βοήθειες στον εγκαυματία.
Ο μεγάλος αντίπαλος του εγκαυματία είναι:
- o ΧΡΟΝΟΣ και
- ο ΠΑΝΙΚΟΣ
Η 1η ώρα είναι η «ΧΡΥΣΗ» ΩΡΑ.
- Ταχεία εκτίμηση του χώρου, των συνθηκών του ατυχήματος και της δυνατότητας ασφαλούς παρέμβασης.
- Ταχύτερη και ασφαλέστερη απομάκρυνση του θύματος από το αίτιο του εγκαύματος.
- Σβήσιμο των ρούχων του εγκαυματία.
- Απομάκρυνση των περίεργων, ειδοποίηση του ΕΚΑΒ.
- Έλεγχο στοματικής κοιλότητας και μύτης του εγκαυματία για ξένα σώματα.
- Εκτίμηση της κατάστασης του θύματος.
- Ψύξη των εγκαυματικών περιοχών με νερό θερμοκρασίας δωματίου.
ΌΧΙ ΠΑΓΩΜΕΝΟ ΝΕΡΟ γιατί μπορεί να προκληθεί υποθερμία.
- Μεταφορά του εγκαυματία σε ασφαλή, ζεστό χώρο μέχρι την άφιξη του ασθενοφόρου
- Αφαίρεση ζώνης, δαχτυλιδιών ή άλλων κοσμημάτων.
- Αποφυγή επάλειψης κρεμών π.χ. οδοντόκρεμας.
- Ψυχολογική τόνωση του εγκαυματία.
Πρώτες βοήθειες στο Χημικό Έγκαυμα
- Άμεση διακοπή της επίδρασης του χημικού αιτίου, εξασφαλίζοντας τη δική μας ασφάλεια πρώτα (γάντια, προστασία ματιών).
- Αφαίρεση των ρούχων του θύματος.
- Πλύσιμο με άφθονο τρεχούμενο νερό για τουλάχιστον 20′.
- Κλήση του ΕΚΑΒ.
Πρώτες βοήθειες στα Κρυοπαγήματα
- Αφαίρεση των βρεγμένων ρούχων.
- Επαναθέρμανση του παγωμένου μέλους το ταχύτερο δυνατό με εμβάπτιση σε νερό θερμοκρασίας 40-42 C.
- Η θερμοκρασία πρέπει να είναι σταθερή και η επαναθέρμανση να συνεχίζεται μέχρι την εμφάνιση ερυθήματος, κλινικό σημείο επαναιμάτωσης του μέλους.
- Συνήθως αρκούν 10-30′.
Μικρά εγκαύματα
Τα μικρά εγκαύματα αποτελούν το 95% του συνόλου των εγκαυμάτων.
Ο όρος «μικρό έγκαυμα» απευθύνεται σε εγκαύματα που:
- Δεν χρειάζονται βοήθεια ειδικού ιατρού.
- Δεν απαιτούν νοσηλεία στο Νοσοκομείο.
- Παρακολουθούνται στα Εξωτερικά Ιατρεία.
- Επουλώνονται από μόνα τους.
Στα «μικρά εγκαύματα» ανήκουν :
- Όλα τα επιφανειακά εγκαύματα ανεξαρτήτωςέκτασης.
- Τα θερμικά εγκαύματα μερικού πάχους < 15%ΟΕΣ που ΔΕΝ ΕΝΤΟΠΙΖΟΝΤΑΙ όμως σε πρόσωπο, περίνεο, άκρα χείρα και άκρο πόδα.
- Τα θερμικά εγκαύματα ολικού πάχους < 2%ΟΕΣ που ΔΕΝ ΕΝΤΟΠΙΖΟΝΤΑΙ όμως σε πρόσωπο, περίνεο, άκρα χείρα και άκρο πόδα.
Εγκαύματα – αντιμετώπιση
Τα επιφανειακά και τα μερικού πάχους εγκαύματα αντιμετωπίζονται συντηρητικά ενώ τα ολικού πάχους εγκαύματα χρήζουν χειρουργικής αντιμετώπισης με πρώιμες εσχαρεκτομές και δερματικά αυτομοσχεύματα.
Μικρά εγκαύματα – συντηρητική αντιμετώπιση
Για την καλύτερη και ταχύτερη επούλωση της εγκαυματικής επιφάνειας απαιτείται:
- Ισχυρή αντισηψία
- «υγρό» – σταθερό περιβάλλον για υποβοήθηση της επούλωσης
- Αναλγησία
Το ΙΔΑΝΙΚΟ ΑΝΤΙΣΗΠΤΙΚΟ πρέπει να έχει :
- Υψηλή δραστικότητα εναντίων Gram (+) και Gram (-) μικροβίων, ιών και μυκήτων
- Ικανότητα διείσδυσης στις εγκαυματικές εσχάρες
- Απρόσκοπτη διαδικασία επούλωσης
- Παρατεταμένη δράση
- Απουσία παρενεργειών
- Ανώδυνη εφαρμογή
- Μη χρωματισμό των εγκαυματικών επιφανειών
- Λογικό κόστος
Τα αντισηπτικά σκευάσματα που χρησιμοποιούμε για την αντιμετώπιση των εγκαυμάτων σήμερα είναι ο Σουλφαδιαζινικός Άργυρος (Silver Sulphadiazine) και η ιωδιούχος ποβιδόνη (BETADINE)
Σουλφαδιαζινικός Άργυρος (Silver Sulphadiazine)
- Είναι τo συχνότερα χρησιμοποιούμενο τοπικό αντισηπτικό στις Μονάδες Εγκαυμάτων.
- Επινοήθηκε από τον Fox to 1968.
- Λευκή , άοσμη, υδρόφιλη κρέμα με πυκνότητα δραστικής ουσίας 1%
- Ευρύτατο αντισηπτικό φάσμα εναντίων μικροβίων, ιών και μυκήτων
- Εφαρμόζεται 2 φορές την ημέρα στην εγκαυματική επιφάνεια
- Ανακουφίζει άμεσα από πόνο.
- Απλώνεται εύκολα χωρίς να αφήνει λεκέδες
- Με την έκθεσή της στον ήλιο αλλάζει χρώμα προς το γκρι.
- Δεν συνιστάται η χρήση της από εγκύους και νεογέννητα
- Σε ελάχιστες περιπτώσεις μπορεί να παρουσιαστεί υπερευαισθησία κυρίως με τη μορφή δερματικών αντιδράσεων.
- Συνιστάται προσοχή σε ασθενείς με ηπατική και νεφρική ανεπάρκεια και άτομα με έλλειψη του ενζύμου G6PD.
- To 2-5% των εγκαυματιών με εκτεταμένα εγκαύματα μπορεί να εμφανίσει παροδική λευκοπενία μετά τη 2η – 3η ημέρα εφαρμογής.
Ιωδιούχος ποβιδόνη (BETADINE)
- Έχει εξαιρετική αντισηπτική δράση εναντίων μικροβίων, ιών παρασίτων, σπόρων και μυκήτων.
- Διάρκεια δράσης 4 – 6 ώρες γι αυτό πρέπει να εφαρμόζεται 3-4 φορές την ημέρα
- Υπάρχει σε μορφή διαλύματος 10%, κρέμας 5%, αλοιφής 10% και σαπουνιού 7,5%.
- Διεισδύει στις κοιλότητες και στις μικροπτυχές του δέρματος.
- Σαν υγρό σαπούνι είναι εξαιρετικό για τον καθαρισμό των εγκαυματικών επιφανειών.
- Αντενδείκνυται σε ασθενείς με θυρεοειδοπάθεια και σε μικρά παιδιά.
Επιφανειακά εγκαύματα – αντιμετώπιση
- Αναλγησία
- Δροσερά μπάνια ή κρύες κομπρέσες
- Κρέμα Σουλφαδιαζινικού Αργύρου
- Αποφυγή έκθεσης στον ήλιο, χρήση αντηλιακού
- Δεν χρειάζεται αντιβιοτική κάλυψη
- Η επούλωση ολοκληρώνεται αυτόματα σε 7-10 ημέρες
- Ακολουθεί συχνή κάλυψη των εγκαυματικών περιοχών με καταπραϋντικές ενυδατικές αλοιφές τύπου πανθενόλης , λανολίνης κλπ
Εγκαύματα μερικού πάχους – αντιμετώπιση
- Αναλγησία
- Αντιτετανική προφύλαξη
- Ψυχολογική υποστήριξη, καθησύχαση
- ΕΚΚΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΦΥΣΑΛΙΔΩΝ , αν υπάρχουν με αποστειρωμένη βελόνη ούτως ώστε να φύγει ο ορός ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΑΦΑΙΡΕΣΟΥΜΕ ΤΟ ΔΕΡΜΑ
- Κρέμα Σουλφαδιαζινικού Αργύρου ή BETADINE
- Δεν χρειάζεται αντιβιοτική κάλυψη παρά μόνο σε ρυπαρά τραύματα, σε υπερήλικες ή ανοσοκατεσταλμένους.
Τα Επιπολής Μερικού Πάχους εγκαύματα επουλώνονται συνήθως σε 10-14 ημέρες και δεν αφήνουν ουλή. Τα Βαθιά Μερικού Πάχους εγκαύματα επουλώνονται πολύ αργότερα και συνήθως καταλείπουν δύσμορφες, ρικνωτικές και υπερτροφικές ουλές Για τους λόγους αυτούς πολλές φορές προτιμάμε την αντιμετώπισή τους χειρουργικά με αφαίρεση των νεκρωτικών εσχαρών και κάλυψη με δερματικά αυτομοσχεύματα.
Εγκαύματα ολικού πάχους – αντιμετώπιση
- Αναλγησία
- Αντιτετανική προφύλαξη
- Ψυχολογική υποστήριξη
- Κρέμα Σουλφαδιαζινικού Αργύρου ή Betadine
- Προετοιμασία εγκαυματικής επιφάνειας για χειρουργική αντιμετώπιση με αφαίρεση των νεκρωτικών εσχαρών και κάλυψη με δερματικά αυτομοσχεύματα.
Μετά την άμεση αντιμετώπιση των επιφανειακών εγκαυμάτων με αντισηπτικά σκευάσματα και ενυδατικές αλοιφές συνιστούμε την εφαρμογή επιθεμάτων φύλων σιλικόνης ή συστημάτων διαβαθμισμένης πίεσης (Jobst).
Έχει αποδειχθεί κλινικά ότι η εφαρμογή ελεγχόμενης πίεσης για μεγάλο χρονικό διάστημα στην επιφάνεια του εγκαύματος (αφού αυτό έχει επουλωθεί) βοηθά στην επίτευξη καλύτερης ποιότητας ουλής. Για το λόγο αυτό θα πρέπει η χρησιμοποίηση των φύλων σιλικόνης ή των συστημάτων Jobst να γίνεται για διάστημα μεγαλύτερο των 6 μηνών.