ΜΕΛΑΝΩΜΑ

-Το Μελάνωμα είναι η κακοηθέστερη μορφή των επιθηλιακών όγκων του δέρματος.

  • Ονομάζεται έτσι γιατί προέρχεται από τα μελανινοκύτταρα των βαθύτερων στοιβάδων της επιδερμίδας. Τα μελανινοκύτταρα παράγουν τη μελανίνη δηλαδή τη χρωστική στην οποία οφείλεται το χρώμα του δέρματος.
  • Το Μελάνωμα αν βρίσκεται σε αρχικό στάδιο και αντιμετωπιστεί σωστά τότε μιλάμε για ίαση σε ποσοστό 100%. Ωστόσο είναι επιθετικός όγκος και αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα συχνά είναι θανατηφόρος. Σε ετήσια βάση ανιχνεύονται παγκοσμίως περίπου 200.000 νέα περιστατικά μελανώματος, ενώ σύμφωνα με στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας 55.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από κακοήθες μελάνωμα.
  • Αναπτύσσεται τοπικά αλλά δίνει και μεταστάσεις τόσο στους λεμφαδένες όσο και σε απομακρυσμένα όργανα.
  • Δεν πονάει καθόλου και σε γενικές γραμμές είναι ασυμπτωματικός όγκος.

– Το μελάνωμα συνήθως «προειδοποιεί» με συμπτώματα, κάνοντας λίγο πιο εύκολη την έγκαιρη αντιμετώπισή του. Είναι επίσης μια μορφή καρκίνου που μπορεί να προληφθεί χάρη στην καλή ενημέρωση, την τακτική αυτοεξέταση και την προληπτική επίσκεψη στο γιατρό.

Μελάνωμα – Συχνότητα εμφάνισης

Από τους καρκίνους που εμφανίζονται στο δέρμα:

Ι.  3 με 4% είναι μελάνωμα

ΙΙ. 85% είναι Βασικοκυτταρικά Καρκινώματα

ΙΙ. 10% είναι Ακανθοκυτταρικά καρκινώματα και

ΙV. 1 με 2% είναι αταξινόμητοι όγκοι.

 

Μελάνωμα – Αίτια

Το μελάνωμα είναι ένας ακτινοεξαρτώμενος κακοκήθης όγκος. Αυτό σημαίνει ότι όσο περισσότερη ώρα και σε όσο μικρότερη ηλικία έχει εκτεθεί κάποιος σε ηλιακή ακτινοβολία τόσο περισσότερο κινδυνεύει να αναπτύξει μελάνωμα. Αν έχει και πολλούς σπίλους στο δέρμα του ή πάσχει από το σύνδρομο των δυσπλαστικών σπίλων τόσο το χειρότερο.

Δεδομένου ότι τα τελευταία 30 – 40 χρόνια θεωρήθηκε αισθητικά πιο ωραίο το μαυρισμένο δέρμα, πολλά παιδιά κατά τις καλοκαιρινές διακοπές στη θάλασσα κυρίως, έχουν μείνει μαζί με τους γονείς τους πολλές ώρες κάτω από τον ήλιο κάνοντας ηλιοθεραπεία. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να βλέπουμε σήμερα  να προσβάλονται από καρκίνο του δέρματος άτομα μικρότερης ηλικίας σε σχέση με ότι συνέβαινε  στο παρελθόν και σε περιοχές του σώματος μη προβλεπόμενες.

Άτομα που κάνουν τεχνητό μαύρισμα (solarium) μπορεί επίσης να αναπτύξουν μελάνωμα.

Σήμερα έχουμε στοιχεία ότι υπάρχει κληρονομική προδιάθεση στην ανάπτυξη μελανώματος όπως για παράδειγμα στο σύνδρομο του δυσπλαστικού σπίλου.

 

Το μελάνωμα μπορεί να αναπτυχθεί σε ανοσοκατεσταλμένους, επί εδάφους χρόνιων ερεθισμών σπίλων καθώς και μετά από κακοήθη εξαλλαγή συγγενών σπίλων, κακοήθους φακής ή μελανινοκυτταρικών σπίλων.

 

Μελάνωμα – Ποιούς αφορά

Συνήθως προσβάλλονται άτομα με κόκκινα μαλλιά και ανοικτού χρώματος επιδερμίδα. Επίσης άτομα με ξανθά μαλλιά και γαλάζια ή γκρί μάτια που έχουν φακίδες ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου.

Πολλές φορές άτομα που εμφανίζουν μελάνωμα αναφέρουν ότι είχαν πάθει ηλιακά εγκαύματα στην παιδική τους ηλικία.

Πιο συχνά εμφανίζεται σε άτομα της λευκής φυλής σε σχέση με τους μαύρους ή τους Ασιάτες. Είναι πιο συχνό μεταξύ είκοσι και εξήντα ετών ενώ είναι πολύ σπάνιο πριν την εφηβεία.

Το πιο συχνό είναι το επιφανειακώς εκτεινόμενο μελάνωμα μεταξύ σαράντα και εξήντα ετών ενώ το κακόηθες οζώδες μελάνωμα εμφανίζεται μεταξύ είκοσι και σαράντα ετών.

Σε ποσοστό 30% μπορεί να εμφανιστεί σαν εξαλλαγή ενός δυσπλαστικού σπίλου  ενώ σε ποσοστό 70% σαν καινούρια δερματική βλάβη επί υγιούς δέρματος.

 

Επειδή υπάρχει κληρονομικότητα θα πρέπει τα παιδιά που στην οικογένειά τους υπάρχουν περιστατικά με μελάνωμα να εξετάζονται ήδη από την ηλικία των 10 ετών.

 

Μελάνωμα – Σε ποια σημεία εμφανίζεται

Τα πιο συχνά σημεία στα οποία εμφανίζεται το μελάνωμα είναι οι κνήμες και οι βραχίονες στις γυναίκες ενώ στους άντρες είναι το κεφάλι, ο λαιμός και ο κορμός.

Επίσης μπορεί να εμφανιστεί στις παλάμες και τα πέλματα, στους βλονογόννους του στόματος και του πρωκτού καθώς και υπονύχια και στο σκληρό χιτώνα του ματιού. Σε αυτές τις θέσεις είναι πιο συχνό στους μαύρους και λιγότερο συχνό στους λευκούς.

Οπότε αν έχουμε έναν μελαχρωματικό σπίλο σε παλάμες, πέλματα ή κάτω από τα νύχια πρέπει οπωσδήποτε να τον αφαιρέσουμε και να τον στείλουμε για βιοψία γιατί  υπάρχει μεγάλο ενδεχόμενο να είναι μελάνωμα.

 

Το μελάνωμα μπορεί να κάνει μεταστάσεις σε οποιοδήποτε σχεδόν όργανο του ανθρώπινου σώματος και γι΄αυτό είναι επιθετικός όγκος και δυνητικά θανατηφόρος. Συνήθως δίνει μεταστάσεις στους λεμφαδένες, στο δέρμα,  στον εγκέφαλο και το νωτιαίο σωλήνα, στους πνεύμονες, στα οστά και στο ήπαρ.

 

Τα συμπτώματα του μελανώματος

Κάθε αλλαγή στην υφή, το χρώμα και το μέγεθος ενός δερματικού σπίλου (ελιάς) θα πρέπει να μας οδηγεί στον γιατρό για έλεγχο. Και παρότι κάποιες φορές οι αλλαγές μπορεί να είναι αθώες, άλλες ενδέχεται να σχετίζονται με την ανάπτυξη μελανώματος.

Στις αγγλόφωνες χώρες, έχει οριστεί η «Αλφαβήτα του Μελανώματος» (ABCDE) με τα 5 πρώτα γράμματα της αγγλικής αλφαβήτου να αποτελούν έναν εύκολο οδηγό για τα πρώιμα προειδοποιητικά σημεία του μελανώματος.

Α για την ασυμμετρία (ASYMMETRY) – Οι καλοήθεις σπίλοι είναι σχεδόν πάντα συμμετρικοί με ομαλό σχήμα και στρογγυλό ή οβάλ περίγραμμα σε αντίθεση με τους κακοήθεις που είναι ασύμμετροι με οδοντοτές παρυφές.

Β για το όριο (BORDER) – Ένας καλοήθης σπίλος έχει λεία και ομαλά όρια, αντίθετα με τον κακοήθη σπίλο που έχει ασαφή και ανώμαλα όρια.

C για το χρώμα (COLOR) – Οι περισσότεροι σπίλοι έχουν ομοιόμορφο χρώμα. Εάν ένας σπίλος έχει διχρωμία ή πολυχρωμία ή αν έχει πολύ μαύρο χρώμα τότε καλό είναι να εκτιμηθεί από τον Ιατρό.

D για τη διάμετρο (DIAMETER) – Ένας κακοήθης σπίλος συνήθως έχει μεγαλύτερη διάμετρο από τους περισσότερους σπίλους στο δέρμα. Συχνά είναι μεγαλύτερο από 6mm.

E για την εξέλιξη ή την αλλαγή (EVOLVING) – Αν ένας σπίλος αρχίσει να μεγαλώνει, να αλλάζει χρώμα ή να ματώνει αυτά αποτελούν καμπανάκι κινδύνου και είναι σημαντικό να μην καθυστερήσει η επίσκεψη στο γιατρό.

 

Μελάνωμα – Διάγνωση

Άνθρωποι με ιστορικό κληρονομικότητας ή με πολλές «ελιές» στο σώμα τους θα πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά με χαρτογράφηση σπίλων, μια διαδικασία που καταγράφει με ακρίβεια τους σπίλους στο δέρμα, τη θέση, το σχήμα και το χρώμα τους ώστε να μπορεί ο ειδικός να παρατηρήσει έγκαιρα τυχόν αλλαγές.

Εάν ο γιατρός υποψιαστεί πως μια ελιά έχει εξελιχθεί σε μελάνωμα εκτός από την κλινική εξέταση θα χρειαστεί να γίνει και βιοψία για να επιβεβαιωθεί το αποτέλεσμα και να γίνει έλεγχος για καρκινικά κύτταρα. Η βιοψία μπορεί να γίνει στο ιατρείο με τοπική αναισθησία ή σε κλινική εάν πρέπει να πάρουμε μεγαλύτερο δείγμα ιστού.

 

Μελάνωμα – Θεραπεία

Ο βασικός τρόπος θεραπείας του μελανώματος είναι η χειρουργική επέμβαση.

Σκοπός μας είναι να αφαιρεθεί ολόκληρη η καρκινική βλάβη με “καθαρά όρια”  γύρω από αυτήν ούτως ώστε να είμαστε σίγουροι πως δεν έχουν παραμείνει καρκινικά κύτταρα στην περιοχή.

Το χειρουργικό παρασκεύασμα αποστέλεται στον παθολογοανατόμο για βιοψία ο οποίος ελέγχει την επάρκεια της χειρουργικής εκτομής και μας κατευθύνει την περεταίρω θεραπεία.

Αν το μελάνωμα βρίσκεται σε αρχικό στάδιο τότε η χειρουργική αφαίρεσή του είναι αρκετή και μπορεί να προσφέρει πλήρη ίαση.

Αν το μελάνωμα είναι σε πιο προχωρημένο στάδιο τότε μπορεί να χρειαστεί να ελέγξουμε τις λεμφαδενικές μεταστάσεις κάνοντας συμπληρωματική εκτομή στην περιοχή της πρωτοπαθούς εστίας και έλεγχο για “λεμφαδένα φρουρό” με αφαίρεση των γειτονικών λεμφαδένων.

Μετά τη σταδιοποίηση της νόσου και σε συνεργασία με τον ογκολόγο θα αποφασίσουμε εάν χρειάζεται να γίνει χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία ή ανοσοθεραπεία, χορήγηση ιντερφερόνης κλπ ή άλλης μορφής θεραπεία που θα ανακόψει την εξέλιξη του καρκίνου. 

 

Μελάνωμα – Μέτρα προστασίας

Εάν υπάρχει κληρονομικότητα στον καρκίνο του δέρματος, είναι σημαντική η αυτοεξέταση και η τακτική επίσκεψη στο γιατρό για έλεγχο του δέρματος. Ωστόσο, κάποιες καλές συνήθειες μπορεί να μειώσουν σημαντικά τις πιθανότητες εμφάνισης μελανώματος είτε κάποιος άνθρωπος έχει ιστορικό είτε όχι. Η προστασία του δέρματος από τον ήλιο με την αποφυγή της ακτινοβολίας τις μεσημεριανές ώρες, η χρήση αντηλιακής προστασίας, καπέλου και γυαλιών ηλίου καθώς και ρούχα με αντηλιακή προστασία μπορούν να κάνουν τη διαφορά.

 

Μελάνωμα – πρόγνωση

Το μελάνωμα είναι μια σύγχρονη νόσος. Λόγω του τρόπου ζωής μας και της υπερβολικής έκθεσης στις βλαπτικές ακτίνες του ήλιου τα τελευταία 20 – 30 χρόνια παρουσιάζεται  έξαρση στον αριθμό των κρουσμάτων.

Ωστόσο το μελάνωμα είναι ένας όγκος στην επιφάνεια του δέρματος. Φαίνεται. Αν αγνοήσουμε τα συμπτώματα η νόσος μπορεί να γίνει θανατηφόρος. Πριν από λίγα χρόνια ασθενείς με μεταστατικό μελάνωμα είχαν προσδόκιμο επιβίωσης 6 μήνες. Σήμερα, δημιουργούνται νέες θεραπείες που εάν ξεκινήσουν έγκαιρα αυξάνουν σημαντικά την επιβίωση. Η έγκαιρη διάγνωση, ωστόσο, παραμένει το «κλειδί» για την καλή εξέλιξη του μελανώματος.