Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα Δέρματος
Το Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα (Squamous Cell Carcinoma- SCC)) είναι κακοήθης επιθηλιακός όγκος του δέρματος.
- Αναπτύσσεται και σε μήκος και σε βάθος αλλά πολλές φορές μεγαλώνει σαν εξωφυτικός όγκος δηλαδή εξέχει από το δέρμα.
- Προέρχεται από τα ακανθοκύτταρα της επιδερμίδας και των εξαρτημάτων του δέρματος.
- Μπορεί να προσβάλλει τόσο το δέρμα όσο και τους βλεννογόνους.
- Αναπτύσσεται de novo ή επί εδάφους ακτινικής υπερκεράτωσης.
- Συνήθως εμφανίζεται σαν επιφανειακή βλάβη σκληρής υφής, που ομοιάζει με μυρμηκία ή λεπιδώδη πλάκα.
- Εξελκώνεται και πολλές φορές συνοδεύεται με κνησμό δηλαδή φαγούρα.
- Πολύ συχνά μπορεί να αιμορραγεί.
- Είναι δυνατό να μολυνθεί και να μοιάζει με πληγή που τρέχει υγρό ή πύον.
- Συνήθως είναι ανώδυνος όγκος αλλά όταν μεγαλώσει αρκετά μπορεί να πονάει.
- Μπορεί να δώσει μεταστάσεις είτε τοπικά είτε σε απομακρυσμένα όργανα.
Λόγω των μεταστάσεων και της γενικότερης επιθετικής συμπεριφοράς που έχουν τα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα θα πρέπει η αντιμετώπισή τους να είναι ριζική.
Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα Δέρματος – πότε ο ασθενής επισκέπτεται τον Ιατρό
Συνήθως οι ασθενείς με ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα αργούν να φτάσουν στον Ιατρό. Ο λόγος είναι ότι τις περισσότερες φορές ο όγκος αναπτύσσεται αργά και συνήθως δεν πονάει.
Οι ασθενείς φτάνουν στον ιατρό όταν:
- ο όγκος αναπτύσσεται γρήγορα σε μέγεθος (αυτό συμβαίνει απότομα μέσα στους τελευταίους 2 με 3 μήνες ενώ στην αρχή ο όγκος παρέμενε μικρός για μεγάλο διάστημα)
- ο όγκος αρχίσει να αιμορραγεί
- ο όγκος βγάζει πύον
- ο όγκος μυρίζει άσχημα
- ο όγκος πονάει
Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα Δέρματος – Συχνότητα εμφάνισης
Το Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα είναι ο δεύτερος σε σειρά συχνότητας καρκίνος που αναπτύσεται στο δέρμα μετά το Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (BCC). Σύμφωνα με διεθνείς στατιστικές, κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται περίπου 450.000 νέα περιστατικά.
Πρέπει να έχουμε υπόψιν μας ότι από τους καρκίνους του δέρματος:
- τα 10% είναι Ακανθοκυτταρικά Καρκινώματα
- τα 85% είναι Βασικοκυτταρικά Καρκινώματα
- τα 3 με 4% είναι μελάνωμα και
- τα 1 με 2% είναι αταξινόμητοι όγκοι.
Ο Ακανθοκυτταρικός καρκίνος δέρματος εμφανίζεται συνήθως κατά την έβδομη δεκαετία της ζωής ενώ είναι εξαιρετικά σπάνιο να εμφανιστεί σε ηλικία πριν τα 50. Οι άντρες συνήθως προσβάλλονται σε διπλάσιο ποσοστό σε σχέση με τις γυναίκες.
Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα Δέρματος – Αίτια
Ο Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα δέρματος ονομάζεται έτσι γιατί εξορμάται από τα ακανθοκύτταρα δηλαδή από κύτταρα που βρίσκονται στην ακανθωτή στοιβάδα της επιδερμίδας.
Είναι ένας όγκος που αναπτύσσεται στο δέρμα και έχει άμεση σχέση με την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία. Όσο περισσότερο έχει εκτεθεί κάποιος στον ήλιο τόσο μεγαλύτερο είναι το ενδεχόμενο να αναπτύξει Ακανθοκυτταρικό (αλλά και Βασικοκυτταρικό καρκίνο) του δέρματος.
Εκτός από τον ήλιο άλλες αιτίες εμφάνισης Ακανθοκυτταρικού Καρκινώματος είναι:
- η έκθεση σε τεχνητό μαύρισμα (solarium)
- παλαιά τραύματα
- παλαιά εγκαύματα (έλκος Marjolin)
- ουλές και έλκη δέρματος
- χρόνιες μολύνσεις
- σε άτομα με ανοσοανεπάρκεια όπως για παράδειγμα ασθενείς με HIV.
Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα Δέρματος – Ποιούς αφορά
Υπάρχει ένας απλός κανόνας:
Όσο πιο πολύ εκτεθείς στον ήλιο τόσο περισσότερο κινδυνεύεις να εμφανίσεις καρκίνο του δέρματος. Αν υπάρχει και γονιδιακή προδιάθεση τότε το ποσοστό είναι ακόμη μεγαλύτερο.
Επομένως όλοι όσοι εκτίθενται πολλές ώρες στον ήλιο όπως για παράδειγμα εργάτες, οικοδόμοι, αγρότες κλπ καθώς και άτομα που κάνουν πολλές ώρες ηλιοθεραπεία έχουν υψηλό κίνδυνο να εμφανίσουν Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα.
Συνήθως προσβάλλονται ηλικιωμένοι μετά την έβδομη δεκαετία της ζωής τους και είναι πιο συχνό σε ξανθούς με γαλάζια ή πράσινα μάτια.
Αν κάποιος εμφανίσει ένα Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα στο δέρμα τότε εμφανίζει πολύ μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξει και Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα.
Ακανθοκυτταρικός Καρκίνος Δέρματος – Σε ποιά σημεία εμφανίζεται
Εμφανίζεται σε περιοχές του δέρματος που τις βλέπει ο ήλιος. Επίσης μπορεί να προσβάλλει τους βλενογόνους τόσο του στόματος όσο και των γεννητικών οργάνων.
Οι πιο συνηθισμένες θέσεις εντόπισης είναι:
- η φαλάκρα
- το πτερύγιο του αυτιού (συνήθως ο άνω πόλος)
- η ράχη της μύτης
- το κάτω χείλος στόματος
- παρειά
- κάτω βλέφαρα
- μέτωπο
- ώμοι
- χέρια
- πρόσθια επιφάνεια κνήμης
- παλιά έλκη, τραύματα ή εγκαύματα (έλκος Marjolin).
- οι βλενογόνοι των γεννητικών οργάνων
- ο βλενογόνος του στόματος.
Συχνά ξεκινά από Προκαρκινικές βλάβες
Το Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα μπορεί να ξεκινήσει από προκαρκινικές βλάβες ή άτυπους καρκινικούς όγκους.
Τέτοιες προκαρκινικές αλλοιώσεις στο δέρμα είναι:
- Οι ακτινικές ή ηλικακές υπερκερατώσεις.
Eίναι τραχείς, ελαφρώς «ανασηκωμένοι» ή φλυκταινώδεις όγκοι και συνήθως αναπτύσσονται σε σημεία του δέρματος που εκτίθενται στον ήλιο.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι τα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα αναπτύσσονται σε ποσοστό από 45 μέχρι 65% επί εδάφους ακτινικών υπερκερατώσεων.
Επομένως θα πρέπει όταν αυτές εμφανίζονται στο δέρμα να αντιμετωπίζονται άμεσα διαφορετικά μπορεί να οδηγήσουν σε επιθετικό καρκίνο του δέρματος.
- Η ακτινική χειλίτιδα.
Είναι ένας τύπος ακτινικής υπερκεράτωσης. Συνήθως εμφανίζεται στο κάτω χείλος και όχι στο άνω και αυτό λόγω της άμεσης έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία. Κλινικά χαρακτηρίζεται από ξηρότητα και σκασίματα στο βλενογόνο του χείλους.
- Η λευκοπλακία
Είναι οι λευκές κηλίδες στη βλεννογόνο του στόματος, στη γλώσσα ή στα ούλα. Πρόκειται για μια νόσο που σχετίζεται με μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ,τσιγάρου ή συχνών τραυματισμών στο εσωτερικό του στόματος και μπορεί να οδηγήσει σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα.
- Η νόσος Bowen.
Εκδηλώνεται σαν μια καφεκόκκινη λεπιδώδη πλάκα που προσομοιάζει με έκζεμα. Πρόκειται για μια επιφανειακή βλάβη που έχει όμως διηθητικές τάσεις και πιστεύεται ότι αποτελεί μια μορφή πρώιμου σταδίου, μη διηθητικού ακανθοκυτταρικού καρκινώματος.
Η νόσος Bowen σχετίζεται με την έκθεση στον ήλιο αλλά και με ουσίες που περιέχουν αρσενικό ή άλλες καρκινογόνους χημικούς παράγοντες. Επίσης η μόλυνση με τον ανθρώπινο ιό των θηλωμάτων (HPV) μετά από σεξουαλική επαφή μπορείνα οδηγήσει στην ανάπτυξη νόσου Bowen στα γεννητικά όργανα.
Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα Δέρματος – εικόνα / εξέλιξη
Το Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα εμφανίζεται τις περισσότερες φορές σαν μια πληγή στο δέρμα, ρυπαρή με υπερυψωμένα χείλη. Συχνά αιμορραγεί αν τραυματιστεί κατά λάθος και μπορεί να καλύπτεται από κρούστα κάτω από την οποία τρέχει διαυγές ή κιτρινωπό υγρό.
Πρόκειται για μια πληγή η οποία δεν επουλώνεται με αντιβιωτικές αλοιφές, μεγαλώνει διαβρώνοντας τους γύρω ιστούς και συχνά παραμορφώνει την περιοχή.
Συνήθως χρειάζεται πολύς χρόνος, μήνες ακόμη και χρόνια για να μεγαλώσει.
Αρχικά είναι πολύ μικρός και μεγαλώνει αργά. Όταν όμως αποκτήσει ικανό μέγεθος τότε πολύ γρήγορα, μέσα σε 2 με 3 μήνες ο όγκος διπλασιάζεται ή τριπλασιάζεται. Τότε είναι που ο ασθενής συνήθως ανησυχεί και πηγαίνει στον Ιατρό.
Η εικόνα ενός τραύματος το οποίο “κλείνει και ξανανοίγει πάλι” παρά την σχολαστική τοπική φροντίδα θα πρέπει να μας κάνει να υποψιαστούμε ότι κάτι κακό συμβαίνει. Επίσης όπως αναφέρθηκε αν αιμορραγεί σε μικροτραυματισμούς θα πρέπει πάλι να ανησυχήσουμε και να αναζητήσουμε άμεσα θεραπεία.
Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα Δέρματος – θεραπευτικές επιλογές
Το Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα είναι μια μορφή επιθετικού καρκίνου του δέρματος. Πέρα από την διάβρωση των ιστών και την καταστροφή του δέρματος σε τοπικό επίπεδο το πρόβλημα είναι ότι μπορεί να δώσει και μεταστάσεις. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε και γι΄αυτό θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στην αντιμετώπισή του.
Ωστόσο αν το Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα αφαιρεθεί έγκαιρα τότε μιλάμε για ίαση. Απαραίτητη προυπόθεση είναι η ριζική αφαίρεση του όγκου ούτως ώστε οι εναπομείναντες ιστοί να είναι 100% υγιείς.
Οι θεραπείες που προτείνονται για την αντιμετώπιση του Ακανθοκυτταρικού καρκινώματος είναι:
- η χειρουργική εκτομή του όγκου με βιοψία και πλαστική αποκατάσταση
- ο καυτηριασμός με διαθερμοπηξία
- η κρυοπηξία
- η φωτοδυναμική θεραπεία (PDT)
- η τοπική εφαρμογή φαρμακευτικών σκευασμάτων
- ο καυτηριασμός με Laser
- η ακτινοβολία.
Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα Δέρματος – Πλεονεκτήματα χειρουργικής επέμβασης
Κάνοντας χειρουργική αφαίρεση μιας βλάβης δέρματος ή ενός ογκιδίου χρησιμοποιώντας νυστέρι, αφαιρούμε πλήρως τον όγκο και τον αποστέλλουμε άμεσα για ταχεία βιοψία.Όταν μέσα στο χειρουργείο ο παθολογοανατόμος, μας επιβεβαιώσει ότι ο καρκίνος έχει αφαιρεθεί 100%, τότε μπορούμε με ασφάλεια να προχωρήσουμε σε σύγκλειση του ελλείμματος κάνοντας πλαστική αποκατάσταση.
Η χειρουργική αφαίρεση ενός όγκου και ο άμεσος παθολογοανατομικός έλεγχος αυτού με ταχεία βιοψία έχει το πλεονέκτημα ότι:
- μέσω της ταχείας βιοψίας μπορούμε να γνωρίζουμε άμεσα αν αυτός είναι καρκίνος καθώς και το είδος του καρκίνου και
- να είμαστε σίγουροι ότι ο καρκίνος έχει αφαιρεθεί πλήρως και επομένως να μιλάμε για ίαση ήδη μετά το πέρας της επέμβασης.
Ωστόσο σε ασθενείς στους οποίους δεν μπορεί να γίνει χειρουργική επέμβαση είτε επειδή πάσχουν από σοβαρά συνοδά προβλήματα υγείας, για παράδειγμα με καρδιολογικά, αιματολογικά προβλήματα, ανοσοκατεσταλμένοι, πολύ ηλικιωμένοι ασθενείς κλπ, τότε προβαίνουμε σε θεραπεία με ακτινοβολία ή άλλες μη χειρουργικές θεραπείες.
Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα – Μειονεκτήματα μη χειρουργικών θεραπειών
Όταν αντιμετωπίζουμε έναν καρκίνο δέρματος χρησιμοποιώντας αλοιφές, κάνοντας κρυοπηξία ή καυτηριασμό δηλαδή καταστρέφοντας τον όγκο υπάρχει το πρόβλημα ότι ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΒΛΑΒΗΣ ΜΕ ΒΙΟΨΙΑ.
Η αρχή των μη χειρουργικών θεραπειών είναι ότι καταστρέφουμε την περιοχή της βλάβης όσο περισσότερο μπορούμε για να εξαλείψουμε τις καρκινικές εστίες. Με τις μη χειρουργικές θεραπείες όμως δεν είμαστε ποτέ σίγουροι ότι έχουμε καταστρέψει 100% όλα τα καρκινικά κύτταρα αφού δεν έχουμε στα χέρια μας τον αφαιρεθέντα όγκο.
Στην περίπτωση επομένως που ο καρκίνος δεν έχει καταστραφεί ολοκληρωτικά τότε σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα θα υποτροπιάσει και τις πιο πολλές φορές θα είναι πιο επιθετικός.
Αυτό είναι το πρόβλημα με τις μη χειρουργικές θεραπείες και γι΄ αυτό προτιμάμε τη χειρουργική αντιμετώπιση.
Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα Δέρματος – χειρουργική αφαίρεση / πλαστική
Η θεραπεία του καρκίνου του δέρματος προτείνουμε να γίνεται με χειρουργική αφαίρεση του όγκου και επακόλουθη πλαστική αποκατάσταση της βλάβης.
Συνήθως οι μικροί καρκίνοι γίνονται με τοπική αναισθησία στο Ιατρείο.
Μεσαίου και μεγαλύτρου μεγέθους όγκοι γίνονται σε οργανωμένο χειρουργικό περιβάλλον και πάντοτε κάνουμε ταχεία βιοψία κατά τη διάρκεια της επέμβασης.
Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα Δέρματος – πώς γίνεται η χειρουργική επέμβαση
Πρόκειται για μια σχεδόν ανώδυνη επέμβαση. Τις περισσότερες φορές γίνεται με τοπική αναισθησία και ο ασθενής είναι ξύπνιος. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις μπορεί γίνει με συνδυασμό τοπικής αναισθησίας και νευροληπτοαναλγησίας (μέθη) ή να χρειαστεί γενική νάρκωση.
Βασικός στόχος της χειρουργικής επέμβασης είναι η ριζική εκτομή του όγκου. Για το λόγο αυτό πάντοτε σχεδιάζουμε τη βλάβη αφήνοντας 3 έως 5 χιλιοστά υγιούς ιστού γύρω από το ογκίδιο.
Πάντοτε κάνουμε χαρτογράφηση του καρκίνου με την τεχνική των δεικτών του ρολογιού 3-6-9-12. Με τον τρόπο αυτό ο παθολογοανατόμος μπορεί να προσδιορίσει τις θέσεις που αναπτύσσεται ο όγκος μέσα στο υλικό της βιοψίας.
Αφού γίνει η χαρτογράφηση της βλάβης σχεδιάζουμε το πλάνο της πλαστικής αποκατάστασης.
Ακολουθεί η αναισθητοποίηση της περιοχής και η ευρεία εκτομή του όγκου. Στη συνέχεια το παρασκεύασμα το στέλνουμε για ταχεία βιοψία.
Συνήθως αρκούν 15 με 20 λεπτά της ώρας για να έχουμε την απάντηση της ταχείας βιοψίας. Αυτό που θέλουμε να μάθουμε είναι αν η βλάβη είναι καρκίνος, το είδος του καρκίνου και κυρίως αν η αφαίρεση του ογκιδίου είναι επί υγιών ιστών δηλαδή 100%.
Αν η απάντηση του παθολογοανατόμου μας λέει ότι το ογκίδιο έχει αφαιρεθεί 100% τότε συνεχίζουμε με την πλαστική αποκατάσταση.
Αν η απάντηση μας λέει ότι έχει μείνει πίσω καρκινικός ιστός τότε προχωράμε άμεσα σε επιπλέον χειρουργική αφαίρεση στα χείλη της προηγηθείσας εκτομής. Ξαναστέλνουμε ταχεία βιοψία και αφού βεβαιωθούμε ότι είμαστε “καθαροί” από καρκινικές εστίες τότε κλείνουμε το τραύμα με πλαστική αποκατάσταση.
Με τη συγκεκριμένη χειρουργική τεχνική μπορούμε να είμαστε πολύ ασφαλείς και να μιλάμε για ίαση στις περισσότερες περιπτώσεις καρκίνων του δέρματος.
Μετά την επέμβαση Ακανθοκυτταρικύ Καρκινώματος Δέρματος
Βασική αρχή είναι ο καρκίνος του δέρματος να έχει αφαιρεθεί επί υγιών ιστών.
Σε γενικές γραμμές δεν χρειάζεται συμπληρωματική θεραπεία με χημειοθεραπεία, ακτινοβολίες, ή άλλες συνοδές θεραπείες.
Απαιτείται μόνο άμεσος έλεγχος για πιθανές μεταστάσεις καθώς και προληπτική περιοδική παρακολούθηση του ασθενούς για τουλάχιστον ένα με δύο χρόνια.
Ακανθοκυτταρικός Καρκίνος Δέρματος- πρόγνωση
Το Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα είναι κακοήθης νόσος του δέρματος. Παραμένει για μεγάλο διάστημα εντοπισμένος στην επιδερμίδα αλλά στη συνέχεια διηθεί και “κατατρώει” τους πριβάλλοντες ιστούς προκαλώντας καταστροφή και μεγάλες παραμορφώσεις στην περιοχή όπου εμφανίζεται.
Τα Ακανθοκυτταρικά Καρκινώματα, σε ποσοστό 10-12% μπορεί να δώσουν μεταστάσεις τόσο σε γειτονικούς ιστούς όσο και σε απομακρυσμένα όργανα και να απειλήσουν την ίδια τη ζωή του ασθενούς αν μείνουν χωρίς θεραπεία. Σήμερα γνωρίζουμε ότι κάθε χρόνο πεθαίνουν περίπου 2.500 ασθενείς στις Η.Π.Α.
Αν ο όγκος αφαιρεθεί έγκαιρα επί υγιών ιστών τότε μιλάμε για ίαση από τη συκεκριμένη βλάβη. Ωστόσο θα πρέπει να έχουμε υπόψιν μας ότι όταν κάποιος ασθενής εμφανίζει Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα δέρματος σε ακτινοβολημένο από τον ήλιο δέρμα, έχει υψηλό ενδεχόμενο να παρουσιάσει δεύτερο καρκίνο σε γειτονική περιοχή ή και στην ίδια περιοχή καθώς και να εμφανίσει κάποιον άλλο καρκίνο σε άλλο σημείο του σώματος του.
Αυτό μπορεί να συμβεί παρόλο που με τη χειρουργική επέμβαση έχουμε αφαιρέσει τον αρχικό όγκο 100%. Η εξήγηση είναι ότι το δέρμα έχει υποστεί μόνιμη βλάβη σε μεγάλη έκταση λόγω του ήλιου και μπορεί να αναπτυχθούν ανεξάρτητοι καρκίνοι στις γύρω περιοχές. Οι υποτροπές συνήθως εμφανίζονται μέσα στα πρώτα δύο χρόνια.
Τα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα στα αυτιά, μύτη και χείλη είναι αυτά με τις μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιαστούν ξανά ακόμη και μετά τη χειρουργική αφαίρεση.
Όλοι οι ασθενείς που έχουν εμφανίσει Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα θα πρέπει περιοδικά να εξετάζονται για τυχόν νέες δερματικές αλλοιώσεις. Γι αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή αντιμετώπιση στην πρόγνωση αυτού του είδους καρκίνου.
Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα Δέρματος – Τι πρέπει να έχουμε υπόψιν μας;
Κάθε “σπυρί” ή ανοικτή πληγή που δεν επουλώνεται μέσα σε τρεις εβδομάδες ενώ εμείς τη φροντίζουμε με τοπικά αντισηπτικά, έχει υψηλό ενδεχόμενο να είναι καρκίνος του δέρματος.
Ο ασθενής θα πρέπει να εξετάζεται οπωσδήποτε από εξειδικευμένο Ιατρό και να θεραπεύεται χωρίς καμία καθυστέρηση.
Η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή χειρουργική αντιμετώπιση οδηγεί σε ίαση και αποφυγή δυσάρεστων επιπλοκών.